Boşanma sürecinde mal paylaşımı, tarafların en fazla üzerinde durduğu ve genellikle en karmaşık konulardan biridir. Evlilik süresince edinilen malların, borçların ve diğer finansal varlıkların adil bir şekilde paylaşılması, hukuki açıdan oldukça önemli bir adımdır. Mal paylaşımı, sadece maddi varlıkların bölüşülmesi değil, aynı zamanda tarafların haklarının güvence altına alınmasıdır. Türkiye’de mal paylaşımı, yasal düzenlemelere ve evlilik sözleşmesine göre farklılık gösterebilir. Evlilik birliği içinde edinilen malların eşit bir şekilde bölüşülmesi veya eşlerden birinin haklı bir talepte bulunması gibi durumlar, her boşanma davasında farklı şekilde ele alınır. Bu nedenle, boşanma sırasında mal paylaşımı konusunda uzman bir avukattan destek almak, sürecin daha sağlıklı ve adil bir şekilde yönetilmesine yardımcı olabilir.
Yasal Çerçeve
Türkiye’de boşanmada mal paylaşımı, Türk Medeni Kanunu’nun ilgili maddeleri tarafından düzenlenmektedir. 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren yürürlüğe giren yeni Medeni Kanun, “edinilmiş mallara katılma rejimi”ni yasal mal rejimi olarak kabul etmiştir. Bu rejim, evlilik süresince edinilen malların eşit olarak paylaşılmasını öngörür. Bu sistem, her iki eşin de evlilik süresince edinilen mallara eşit katkıda bulunduğu varsayımına dayanır. Böylece, örneğin ev hanımı olarak çalışan ve gelir elde etmeyen eşin de evliliğe katkısı tanınmış olur.
Ancak, bu yasal rejim zorunlu değildir ve eşler farklı bir rejim seçme özgürlüğüne sahiptir. Eşler evlilik öncesinde veya evlilik sırasında noter aracılığıyla farklı bir mal rejimi seçebilirler. Örneğin, mal ayrılığı rejimi veya paylaşmalı mal ayrılığı rejimi gibi alternatif rejimler mevcuttur. Bu seçim, eşlerin ekonomik durumları, iş hayatları veya aile gelenekleri gibi faktörlere bağlı olarak yapılabilir. Yasal çerçeveyi anlamak, mal paylaşımı sürecinde haklarınızı bilmeniz açısından kritik öneme sahiptir.
Edinilmiş Mallar ve Kişisel Mallar
Mal paylaşımında en önemli ayrım, edinilmiş mallar ve kişisel mallar arasındadır. Edinilmiş mallar, evlilik süresince çalışma karşılığı elde edilen gelirler, sosyal güvenlik ödemeleri ve bunlarla elde edilen malvarlığı değerleridir. Bu mallar, boşanma durumunda eşit olarak paylaşılır. Edinilmiş mallara örnek olarak, evlilik süresince alınan ev, araba, mobilyalar, bankadaki birikimler ve yatırım araçları gösterilebilir. Ayrıca, evlilik süresince edinilen şirket hisseleri veya iş yerinin değer artışı da bu kategoriye girer.
Kişisel mallar ise evlilik öncesinde sahip olunan, miras yoluyla edinilen veya kişiye bağışlanan mallardır. Kişisel mallar, boşanma durumunda paylaşıma tabi değildir ve sahibinde kalır. Örneğin, evlenmeden önce alınan bir ev, aileden kalan bir miras veya evlilik sırasında bir eşe hediye edilen değerli bir eşya kişisel mal sayılır. Ancak, kişisel malların evlilik süresince değer artışı varsa, bu artış paylaşıma tabi olabilir. Örneğin, evlilik öncesi alınan bir evin değeri evlilik süresince artmışsa, bu artış paylaşılabilir.
Mal Paylaşımı Süreci
Boşanma davası açıldığında, eşlerin mal varlıklarının detaylı bir envanteri çıkarılır. Bu envanter, taşınmazlar, araçlar, banka hesapları, yatırımlar, değerli eşyalar ve borçları içerir. Mal paylaşımı, bu envanter üzerinden yapılır. Bu süreçte, her iki tarafın da malvarlığını eksiksiz ve dürüst bir şekilde beyan etmesi önemlidir. Gizlenen veya kaçırılan mallar tespit edilirse, bu durum hukuki yaptırımlara neden olabilir.
Eşler, mal paylaşımı konusunda anlaşabilirler. Anlaşma sağlanamazsa, mahkeme yoluyla çözüme gidilir. Mahkeme, malların değerini belirlemek için bilirkişi raporları talep edebilir. Özellikle taşınmazlar ve şirket hisseleri gibi değerlemesi zor varlıklar için bu raporlar önemlidir. Mahkeme süreci, karmaşık mal varlıkları olan çiftler için uzun sürebilir ve masraflı olabilir. Bu nedenle, mümkünse uzlaşma yoluyla çözüm bulmak tercih edilebilir.
Borçların Paylaşımı
Mal paylaşımında sadece varlıklar değil, borçlar da dikkate alınır. Evlilik süresince birlikte alınan krediler, kredi kartı borçları gibi yükümlülükler de eşit olarak paylaşılır. Bu borçların evlilik birliği içinde ortak yaşam için alındığı varsayılır. Örneğin, ev almak için çekilen mortgage kredisi veya aile tatili için kullanılan kredi kartı borçları bu kategoriye girer.
Ancak, kişisel borçlar (örneğin, evlilik öncesi alınan bir kredi) borçlu olan eşe ait kalır. Borçların paylaşımında, borcun ne zaman ve hangi amaçla alındığı önemlidir. Eğer borç aile için alınmışsa, her iki eş de sorumlu olabilir. Ancak, bir eşin kişisel harcamaları için aldığı borçlar, genellikle o eşin sorumluluğunda kalır. Bu nedenle, boşanma sürecinde borçların detaylı bir dökümünü çıkarmak ve her bir borcun niteliğini belirlemek önemlidir.
Özel Durumlar ve İstisnalar
Bazı özel durumlar, mal paylaşımını etkileyebilir. Örneğin, bir eşin diğer eşe ait bir malı satması veya bağışlaması durumunda, bu işlem mal kaçırma olarak değerlendirilebilir ve paylaşıma dahil edilebilir. Mahkeme, bu tür işlemleri tespit ederse, kaçırılan malın değerini paylaşıma dahil edebilir veya diğer eşi tazmin edecek bir karar verebilir.
Ayrıca, evlilik süresince bir eşin diğerinin malvarlığına katkıda bulunması durumu da özel olarak değerlendirilir. Örneğin, bir eş diğerinin işyerinde ücretsiz çalışmışsa, bu katkı mal paylaşımında dikkate alınabilir. Benzer şekilde, bir eşin diğerinin eğitimine veya kariyerine önemli katkıları olmuşsa, bu da değerlendirmeye alınabilir. Bu tür durumlar, standart mal paylaşımı kurallarının ötesinde, hakkaniyete uygun bir paylaşım yapılmasını gerektirebilir.
Anlaşmalı Boşanma ve Mal Paylaşımı
Anlaşmalı boşanmalarda, eşler mal paylaşımı konusunda da anlaşmaya varabilirler. Bu durumda, hazırladıkları protokol mahkeme tarafından onaylanır. Anlaşmalı boşanma, mal paylaşımı sürecini hızlandırabilir ve daha az stresli hale getirebilir. Eşler, yasal çerçeve içinde kalarak, kendi özel durumlarına uygun bir paylaşım planı oluşturabilirler.
Ancak, bu anlaşmanın adil ve dengeli olması önemlidir. Mahkeme, açıkça hakkaniyete aykırı gördüğü anlaşmaları reddedebilir. Bu nedenle, anlaşmalı boşanmada mal paylaşımı konusunda anlaşmaya varırken, her iki tarafın da haklarını tam olarak anlaması ve koruması önemlidir. Tarafların bir avukat yardımıyla anlaşma yapmaları, hakların korunması ve anlaşmanın geçerliliği açısından faydalı olabilir.
Mal Paylaşımında Değerleme ve Hesaplama
Mal paylaşımı sürecinde, malların doğru değerlemesi kritik öneme sahiptir. Özellikle taşınmazlar, araçlar, şirket hisseleri gibi varlıkların güncel piyasa değerlerinin belirlenmesi gerekir. Bu amaçla, mahkeme genellikle uzman bilirkişilerden rapor talep eder.
Değerleme yapılırken, malın edinildiği tarih ve boşanma davası açıldığı tarihteki değeri arasındaki fark önemlidir. Çünkü edinilmiş mallardaki değer artışı da paylaşıma tabidir. Örneğin, evlilik süresince alınan bir evin değeri artmışsa, bu artış da eşit olarak paylaşılır. Hesaplamalar yapılırken, malların alımında kullanılan krediler, yapılan ödemeler ve iyileştirmeler de dikkate alınır.
Mal Paylaşımında Vergisel Boyut
Boşanmada mal paylaşımının vergisel boyutu da önemli bir konudur. Türkiye’de, boşanma nedeniyle eşler arasında yapılan mal paylaşımı işlemleri genellikle vergiye tabi değildir. Ancak, bazı durumlarda vergi yükümlülükleri ortaya çıkabilir.
Örneğin, bir taşınmazın diğer eşe devredilmesi durumunda, tapu harcı ödenebilir. Ayrıca, şirket hisselerinin devri söz konusu olduğunda, bu işlem vergisel açıdan dikkatle değerlendirilmelidir. Mal paylaşımı sonucunda elde edilen gelirin nasıl beyan edileceği de önemli bir konudur. Bu nedenle, mal paylaşımı sürecinde bir vergi uzmanından danışmanlık almak, olası vergisel yükümlülükleri öngörmek ve gerekli planlamayı yapmak açısından faydalı olabilir.